schminspirational

Kijk, de dingen begonnen zich op te stapelen.

Ik ging naar een cursus en liep bij binnenkomst direct tegen een muur op. Op de muur was een boom geschilderd. En onder die boom stond een spreuk. ‘De dag is als een appelboom maar je moet de appels zélf plukken.’ Zo zo. Ik zocht met mijn ogen naar een ironisch aangelegde medecursist zodat ik naar de spreuk kon wijzen en met mijn ogen kon rollen of het ik-wurg-mezelf-gebaar kon maken. De ironische medecursist zou ook met zijn ogen rollen of bijvoorbeeld doen alsof hij zichzelf aan een touw ophing. We zouden in lachen uitbarsten en de rest van de dag zou zo goed zijn als hij maar wezen kon – ik ben van nature met weinig gelukkig. Maar al mijn medecursisten staarden voor zich uit, eentje gaapte zo hartstochtelijk dat ik dat klepelgeval in zijn huig kon zien en niemand ving mijn blik. In de pauze dronk ik, lamgeslagen door een afschuwelijke energizer, mijn koffie. Een medecursist kwam naast me staan. Ik wist precies wat er ging gebeuren want mijn leven is net een slechte film. Ze wees op de muur. “Mooie spreuk hè”, zei ze. “En zo wáár.” Ze knikte wijs. Ik slikte. Met mijn stembanden maakte ik een geluid dat kon wijzen op instemming maar dat net zo goed een ingehouden schreeuw kon zijn.

Diezelfde avond nog kreeg ik van mijn vriendin S. via WhatsApp een nogal random lillek plaatje van een bloem met daar doorheen in een zwierige letter: Follow Your Dreams. Verward veegde ik naar eerder in onze conversatie. Zeker, we hadden het weleens gehad over onze wederkerende dreams – mijn vriendin S. bevindt zich zo nu en dan spiernaakt op recepties met allerlei notabelen, ikzelf moet continu speechen en als ik de speech dan uit mijn broekzak trek, blijkt het een AH-kassabon te zijn. Dus dáár kon dit op geen enkele wijze mee te maken hebben. Maar het was ook niet alsof ik me in een impasse bevond, zodat haar advies dan in elk geval nog… allemachtig zeg, ik kréég me toch een jeuk op mijn rug. Verschrikkelijk! En ik kon er ook nog eens net niet bij! Ik smeet mijn telefoon een eind van me af en harkte hem weer terug met mijn voet. Ik scrolde door mijn emoji’s en stuurde haar de clown-emoji. Vriendin S. heeft een fobie voor clowns. Ikzelf ook trouwens. Dus dit was voor niemand leuk.

Op LinkedIn had een van mijn connecties een foto geliket waarop een of andere meeuw de woorden The Sky Is Not The Limit uitsprak. Ik drukte op ‘connectie X niet meer volgen’. Toch zette  die knakker me postuum aan het denken, want daarna brak ik me lange tijd het hoofd over de vraag wat dan in de vrede nog wél de limit kon zijn in een mensenleven.

Het antwoord hierop liet in zekere zin niet lang op zich wachten. Want toen kwam ik die maandag op mijn werk en toen had mijn collega Jan met een rode stift iets op ons whiteboard geschreven. Langzaam prevelde ik het voor me uit. ‘Ik heb het nog nooit gedaan dus ik denk dat ik het wel kan’. Als ik zeg ons whiteboard, dan bedoel ik dus het whiteboard dat pál boven mijn hoofd hangt. Zodat veel mensen denken dat het mijn whiteboard is. Tenminste, dat denk ik, dat zij dat denken. Nou ja en toen overviel mij dus een nogal complexe en intense emotie die misschien nog het beste te omschrijven is met: ja dit is dus de bloody limit.

Laat ik hierbij aantekenen dat ik wel vaker dingen zeg als ‘ja dit is dus de bloody limit’. Ik ben niet gewend om aan zo’n uitspraak ook consequenties te verbinden. Beetje te verlegen misschien. Me te zeer bewust van mijn eigen onbeduidendheid. Mijn vijanden zouden zeggen: het is een laf schepsel dat graag dingen roept maar daarna het liefst achterover leunt om te zien of anderen er wellicht iets mee durven te doen.

In dat licht is het dan ook ónbegrijpelijk dat ik tot de volgende actie kwam: ik liep naar het whiteboard en ik trok met een zwarte stift een dikke streep door de spreuk op het whiteboard. Het was een beverige streep, dat wel, want al tijdens het trekken van de streep begon zich een stukje ongemakkelijkheid van mij meester te maken. Terecht, want het liep natuurlijk verkeerd af. Of eigenlijk liep het nog met een sisser af – mijn collega Jan is een fidele kerel die, nadat hij mij over mijn actie de oren had gewassen, weer vrolijk verder ging met zijn werk. Dus toen zat ik er voornamelijk zélf nog mee. “Kan ik misschien boete doen door voor jou ook koffie mee te nemen”, vroeg ik lief. “Haha. Nee dat gun ik je niet”, zei mijn collega Jan terwijl hij onverstoorbaar door typte. Dus daar zat ik dan in al mijn onbeduidendheid, en ik had een daad gesteld. Was ik nu trots op mezelf?!

Nou ja stiekem dus wel.

Of nou ja, aan de ene kant had ik waarschijnlijk gewoon dankbaar moeten knikken over zoveel gratis doorgegeven wijsheid. Aan aan de andere kant: kom op zeg, hoeveel diepzinnige en uplifting bedoelde shit kan een mens verdragen?! De appelboom. Mijn vriendin S. Die pratende vogel. Het zijn maar páár voorbeelden van de tsunami aan positieve, motiverende en inspirerende spreuken waarin je dag in dag uit verzuipt. Never give up. Life is about moments. Don’t wait for them, create them. Dream it, wish it, do it. Je kunt alleen tijd verspillen als je vergeet ervan te genieten. Each new day is another chance to change your life. Als je iets loslaat, heb je je handen vrij om iets anders te doen. Stay in the moment. Oh man, ze zijn overal. Op Facebook. Instagram. Onderaan een mail. Op een t-shirt. Koffiemokken, for crying out loud.

Kijk, op milde dagen snap ik de charme wel een beetje. Want hoewel veel inspirerende spreuken ronduit stompzinnig zijn, kunnen ze wel heel wijs vóelen. Als een slot dat dichtklikt. Een deksel die op een doos past. Er lijkt geen speld tussen te krijgen. Komt vooral omdat het gewoon lekkere zinnetjes zijn die op een haast fysiek niveau een klik geven. Nothing will work unless you do. KLIK. Everything will be okay in the end. If it’s not okay, its not the end. BAM! Failure is the stepping stone to success. HATSIKIDEE!

Maar laten we gewoon de chagrijnige insteek kiezen, want daarmee zien we de inspirerende spreuken direct voor wat ze zijn: dwangmatig positief ingestoken zelfhulpboeken in het klein. Elke spreuk is een nogal dwingend voorschrift over hoe we ons ‘beste levens’ zouden moeten leiden. Als je de meest geciteerde spreuken op een rijtje zet, lijkt het een kermis aan mooie woorden. Maar dat is dus niet hè. Je ziet namelijk direct waar we anno nu de zelfverbeteringsfocus hebben liggen. Voornamelijk bij het idee dat je je hele leven totaal zelf in de hand hebt en alles in je bereik ligt: “If you can conceive it and believe it you can achieve it”. Doorsnee zijn is niet helemaal de bedoeling in de inspirerende spreukologie: “You’re destined to do great things!”. Zelfrelativering, iemand? Nee, niemand. Spijt hebben: ook al niet de bedoeling (“Live with no regrets”). En falen? Dat is echt een taboewoord: “Sometimes you win, sometimes you learn.” Een mogelijk innerlijk conflict ligt overigens op de loer – de veelgebruikte megalomane aansporing tot een groots en meeslepend leven (“Dream big!”) moet het namelijk opnemen tegen het minstens zo populaire hier en nu (“Love where you’re at”) en, daar is-ie dan eindelijk: jezelf zijn (“Never apologize for who you are”).

Enfin, bleef deze egocentrische gelukszoekerij maar beperkt tot de privacy van het eigen happy home. Maar de ellendigheid van de inspirerende spreuk is juist dat-ie er pas toe doen als hij wordt gedeeld. Met zoveel mogelijk anderen. Want nog veel erger dan de holle frasen an sich zijn de mensen die deze spreuken te pas en te onpas in je gezicht gooien –  en daarna wijsneuzig om zich heen kijken. Het moet hetzelfde gevoel zijn als wanneer je een stukje mooie muziek laat horen. Of een goeie grap retweet. Niets aan de inspirerende spreuk is zelf verzonnen, maar met het delen van een semi-diepzinnige wijsheid wordt degene die hem deelt zélf een beetje onderdeel van die wijsheid. Het suggereert overigens ook dat degene die de inspirerende wijsheid deelt, er zélf allang lering uit heeft getrokken en dus véél verder is dan de toehoorder. Wie het drakerige “Wie durft te verdwalen, vindt nieuwe wegen” op Facebook post, wil en passant laten weten dat hij zelf vanzelfsprekend alláng de goede weg heeft gevonden. Facebook en Instagram zijn nauwelijks de plekken waar we onze eigen worstelingen laten zien, of wel soms! De motiverende aansporing is daarmee ook direct een manier om op te scheppen over het eigen met hard werken verworven succes. En het reactieformat van de dankbare toehoorder ligt al klaar: “Dank je, dit had ik echt even nodig!” “Wow, deze quote komt op precies het goeie moment.” Niemand die ooit reageert met: “Oh jee, alles goed verder?” of “Moet ik je ergens komen oppikken, Annelies?”

Zo worden gewone stervelingen dus als het ware mini-goeroes, met dankbare volgelingen. Die op hun beurt óók weer mini-goeroe worden. En zo krijgen we alleen maar nóg meer inspirerende quotes van mensen die elkaar opstuwen tot … nou ja, als zelfs de sky de limit niet meer is, dan is het einde natuurlijk zoek. Ik ben weleens bang dat het communiceren in inspirerende quotes uiteindelijk elke vorm van normale interactie zal overnemen. Zinnen als “Nou, het zal mij benieuwen hoe het verder gaat”, “Jezus, dit is écht slecht nieuws” of “Geen idee wat ik hierop moet zeggen” verdwijnen uit het idioom. We mogen alleen nog maar over onze wederkerende dromen praten als we erin kunnen vliegen en zéker niet als er AH-kassabonnen in zitten. Metaforen met appelbomen erin zijn uitgebreid met vergelijkingen met álle soorten bomen erin. We spreken voornamelijk nog Engels trouwens.

Jeetje, dat ziet er echt niet goed uit hè. Dus nu volgt een oproep aan iedereen die op het punt staat een inspirerende spreuk te posten, te appen, te mailen of in het gezicht van een onschuldig slachtoffer te gooien: just don’t do it. Zeg maar gewoon helemaal niks. Of zeg eens iets origineels. Lastig? Ach, je moet maar zo denken: je heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat je het wel kunt!

Dit artikel stond op 29 april 2017 in Volkskrant Magazine